Thăng Long tứ trấn là bốn ngôi đền cổ kính trấn giữ bốn phương ở Thủ đô Hà Nội, mỗi ngôi đền đều là di tích quốc gia đặc biệt. Không chỉ là những công trình kiến trúc độc đáo, tứ trấn còn là nơi người dân thành kính dâng hương, cầu bình an, thể hiện lòng thành với các vị thần linh, bảo vệ đất nước và mang đến cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Thăng Long, vùng đất linh thiêng được mệnh danh “rồng cuộn hổ ngồi”, là nơi các vị vua triều Lý đã xây dựng Thăng Long tứ trấn hơn 1000 năm trước để ghi nhớ công ơn của các vị thần. Ngày nay, 4 ngôi đền vẫn là những công trình kiến trúc tiêu biểu, mang giá trị văn hóa – lịch sử độc đáo, gắn bó mật thiết với đời sống người dân Thủ đô.
Thăng Long tứ trấn gồm 4 ngôi đền linh thiêng trấn giữ bốn phương: đền Bạch Mã (Đông), đền Voi Phục (Tây), đền Kim Liên (Nam) và đền Quán Thánh (Bắc). Truyền thuyết xưa kể rằng, việc đi lễ tứ trấn cần tuân theo một nghi thức đặc biệt: lễ hết 4 đền trong cùng một ngày và theo thứ tự Đông – Tây – Nam – Bắc. Tuy nhiên, tục lệ này nay đã được đơn giản hóa hơn rất nhiều.
Đền Bạch Mã
Đền Bạch Mã
Nằm trấn giữ phía Đông kinh thành Thăng Long, Đền Bạch Mã thờ thần Long Đỗ, vị Thành hoàng linh thiêng. Xây dựng từ thế kỷ 9, đền mang kiến trúc đặc trưng thời Nguyễn, với hệ thống cột gỗ lim vững chãi, bộ vì đỡ mái tinh xảo và kết cấu vòm vỏ cua độc đáo. Từ nghi môn uy nghi, qua phương đình, đại bái, thiêu hương đến cung cấm, mỗi phần tạo nên một không gian khép kín, thể hiện sự tôn nghiêm và linh thiêng của ngôi đền.
Thăng Long tứ trấn: Di sản tâm linh Hà Nội
Đền Bạch Mã lưu giữ nhiều di vật quý giá, từ 15 bia đá ghi lại lịch sử và nghi lễ đến các loại vũ khí cổ, lư hương đồng, đỉnh đồng, tượng và sắc phong. Các hiện vật này góp phần minh chứng cho giá trị lịch sử và văn hóa của ngôi đền. Lễ hội đền Bạch Mã được tổ chức hàng năm vào ngày 12 và 13 tháng hai, thu hút du khách với nhiều hoạt động truyền thống hấp dẫn.
Thăng Long tứ trấn: Di sản tín ngưỡng Hà Nội.
Số 76, Phố Hàng Buồm, Quận Hoàn Kiếm, Hà Nội.
Đền Voi Phục
Đền Voi Phục
Tọa lạc phía Tây, đền Voi Phục – nơi thờ Linh Lang Đại Vương, con vua Lý Thánh Tông (1054-1072) – là minh chứng cho chiến công oai hùng của vị tướng tài ba trong cuộc kháng chiến chống quân Tống thế kỷ XI. Nổi tiếng với trận chiến sông Như Nguyệt, Linh Lang Đại Vương được người đời tôn vinh và tưởng nhớ tại đền Voi Phục, một công trình kiến trúc uy nghi trên gò đất cao, tựa lưng vào thế đất rồng uốn lượn, hai bên tả hữu là tinh phong dẫn mạch, nhị thủy án tiền. Dù trải qua bao thăng trầm lịch sử, đền Voi Phục vẫn giữ gìn nhiều di vật quý giá, góp phần lưu giữ và tôn vinh lịch sử hào hùng của dân tộc.
Thăng Long tứ trấn: Di sản tín ngưỡng Hà Nội
Lễ hội đền Voi Phục, diễn ra từ ngày 9 đến 11 tháng hai hàng năm, là nét văn hóa đặc sắc của 13 làng trại vùng Tây Hà Nội. Ngày 10 tháng hai, đoàn rước kiệu linh thiêng từ Thụy Khuê về Thủ Lệ, tiếp nối là hành trình từ Thủ Lệ về Hào Nam vào ngày 11. Mỗi lần lễ hội, không khí rộn ràng của đoàn rước dài hàng cây số, cùng tiếng trống, tiếng chiêng rộn rã vang vọng khắp vùng, tạo nên không khí náo nhiệt, linh thiêng. Trải qua nhiều thế kỷ, đền Voi Phục luôn là trung tâm sinh hoạt văn hóa tâm linh, góp phần gắn kết cộng đồng, lưu giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của vùng đất Thăng Long – Hà Nội.
Tượng Voi Phục
Số 306B Kim Mã, phường Ngọc Khánh, quận Ba Đình, Hà Nội.
Đền Kim Liên
Thăng Long tứ trấn: Di sản tín ngưỡng Hà Nội.
Nằm trấn phía Nam Thăng Long, đền Kim Liên là nơi thờ Cao Sơn Đại Vương, một trong 50 người con theo mẹ Âu Cơ lên núi. Đền được xây dựng trên một gò đất cao, cổng chính đồ sộ với 4 cột đồng trụ, hai bên là hai cổng phụ 2 tầng 8 mái. Sau cổng là sân gạch rộng, hai bên là 2 nhà dải vũ. Trên đỉnh gò, nghi môn uy nghi dẫn lối vào khu đền chính, nơi tôn nghiêm thờ tự vị thần linh linh thiêng.
Thăng Long tứ trấn: Di sản tín ngưỡng Hà Nội
Đền Kim Liên lưu giữ nhiều di vật quý giá, như long ngai của Cao Sơn Đại Vương, 2 tấm bia đá (trong đó có bia Cao Sơn Đại Vương Thần Từ Bi Minh, được dựng năm 1510, ghi công lao của thần Cao Sơn) và 39 đạo sắc phong từ thời Lê Trung Hưng đến thời Nguyễn.
Ảnh: Báo Kinh tế đô thị
Số 148, phố Kim Hoa, phường Phương Liên, quận Đống Đa, Hà Nội.
Đền Quán Thánh
Ảnh: Báo Người Hà Nội
Đền Quán Thánh, trấn giữ phía Bắc kinh thành Thăng Long, là một ngôi đền thiêng thờ thần Huyền Thiên Trấn Vũ. Được biết đến là trung tâm hành lễ của Đạo giáo, đền còn được gọi là “quán”. Mặc dù diện tích đã thu hẹp so với xưa, kiến trúc của đền Quán Thánh vẫn rất bề thế, bao gồm tam quan, tiền tế, trung tế và hậu cung.
Đền Quán Thánh lưu giữ nhiều hiện vật cổ giá trị, từ hệ thống hoành phi câu đối, đại tự, cuốn thư sơn son thếp vàng lộng lẫy đến các mảng chạm tinh xảo. Nổi bật là chiếc khánh đồng kích thước lớn niên đại thời Tây Sơn, chiếc đèn đồng cổ, và bức phù điêu bằng đồng chạm khắc tỉ mỉ miêu tả cảnh tam giới (thiên – địa – thủy), mang đậm nét văn hóa truyền thống.
Số nhà …, đường Thanh Niên, phường Quán Thánh, quận Ba Đình, Hà Nội.
Thăng Long tứ trấn, những công trình tôn giáo mang ý nghĩa đặc biệt của Thủ đô Hà Nội, là điểm đến quen thuộc của người dân vào dịp đầu năm mới. Với mong muốn cầu mong những điều tốt đẹp, nhiều người Hà Nội giữ thói quen đến viếng lễ tại các địa điểm linh thiêng này.