Nghệ thuật dệt chiếu truyền thống làng Cẩm Nê – Đà Nẵng: Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa

Làng chiếu Cẩm Nê Đà Nẵng, một cái tên vang vọng khắp miền Trung, được biết đến bởi nghề dệt chiếu cói truyền thống lâu đời. Từ Huế, Đông Hà ngoài Quảng Trị, người ta đều tìm đến Cẩm Nê để chiêm ngưỡng những tấm chiếu đẹp, bền chắc, mang đậm hồn quê.

Khám phá nghệ thuật dệt chiếu Cẩm Nê

Cách trung tâm Đà Nẵng 14km, thôn Cẩm Nê nổi tiếng với nghề thủ công truyền thống làm chiếu cói. Nơi đây quy tụ những người thợ lành nghề, tỉ mỉ, tạo nên những sản phẩm độc đáo, mang đậm hồn quê Việt.

Phơi chiếu đầy màu sắc

Nghề dệt chiếu Cẩm Nê có nguồn gốc từ huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa, được truyền vào miền Nam vào thời vua Lê Thánh Tông sau chiến thắng Chiêm Thành, khi vùng đất này được sáp nhập vào Quảng Nam – Đà Nẵng.

Nghề dệt chiếu truyền thống (Ảnh: Báo Đà Nẵng)

Sau cuộc chinh phạt, nhiều người đã chọn vùng đất mới làm nơi sinh sống, mang theo nghề thủ công truyền thống, trong đó có nghề làm chiếu cói. Họ mong muốn tạo dựng cuộc sống yên ấm và phát triển nghề nghiệp tại vùng đất này. Chiếu cói, với chất liệu tự nhiên và kỹ thuật truyền thống, đã trở thành một phần văn hóa đặc trưng của vùng đất mới.

Phơi nắng cho giòn thơm.

Dọc sông Cẩm Nê, từ cầu Đỏ lên giáp thôn Thạch Bồ, cây cói, cây đay mọc xanh um, sinh sôi mạnh mẽ. Từ những sợi cói, sợi đay ấy, dưới bàn tay tài hoa của người thợ làng nghề, những chiếc chiếu trơn, chiếu hoa với màu sắc rực rỡ được dệt nên, trở thành nguồn sống của bao thế hệ. Cẩm Nê tự hào với nghề làm chiếu truyền thống, một nét đẹp văn hóa được gìn giữ và phát huy qua năm tháng.

Làng chiếu Cẩm Nê từng vang danh với những sản phẩm chắc chắn, tỉ mỉ, chinh phục trái tim khách hàng. Nay, tiếng dệt thoi đưa, tiếng khung cọt kẹt ngày một thưa vắng, bởi lớp trẻ ít ai còn mặn mà với nghề truyền thống. Nguy cơ mai một đang rình rập, đe dọa sự tồn tại của làng nghề, khiến tiếng dệt chiếu Cẩm Nê có thể mãi mãi chìm vào quên lãng.

Ngày ấy, làng chiếu Cẩm Nê vang danh khắp vùng. Người dân nơi đây luôn hăng hái, nhà nào cũng có ít nhất một khung dệt, nhiều nhà còn sở hữu ba, bốn khung, thuê nhân công dệt ngày dệt đêm. Tiếng rập khung, tiếng xe cộ chuyển hàng rộn ràng khắp làng quê. Gần Tết, những gam màu vàng, xanh, đỏ, tím… nhuộm trên những sợi cói phơi khô, phủ kín thôn làng, tạo nên khung cảnh rực rỡ.

Chiếu Cẩm Nê nổi tiếng với viền chiếu dày, bền, êm ái, được gấp cẩn thận bởi những kỹ thuật độc đáo chỉ có ở làng nghề này. Vào mùa hè, nằm chiếu Cẩm Nê, người ta cảm nhận được sự thoáng mát dễ chịu, thoang thoảng mùi thơm của sợi cói khô được phơi nắng cẩn thận, mang đến một giấc ngủ ngon và sâu giấc.

Làng Cẩm Nê nổi tiếng với nghề dệt chiếu, từ khổ rộng đến khổ hẹp, từ chiếu trơn đến chiếu hoa. Chiếu trơn được dệt từ sợi dài không chắp, sợi nhỏ, mang đến giá trị cao hơn so với chiếu dệt chắp từ hai sợi ngắn nối nhau.

Chiếu trơn trắng được dệt từ lác phơi khô, chọn loại lác vừa phải, khi khô vẫn còn ửng màu xanh. Sau khi dệt, chiếu được đem phơi nắng, giúp lá chiếu trắng sáng bóng, thơm, đồng thời làm khô giòn những đầu thừa của sợi lác và sợi đay. Cuối cùng, những phần thừa này được cắt bỏ bằng dao sắc.

Nghệ thuật dệt chiếu hoa Cẩm Nê độc đáo bởi việc nhuộm màu sợi lác trước khi dệt. Thay vì in hoa lên chiếu trắng, người thợ chọn kỹ sợi lác và nhuộm từng nắm một bằng phẩm màu tự nhiên. Sợi lác được nhúng vào nồi phẩm, phơi nắng, có thể nhuộm đi nhuộm lại nhiều lần.

Công đoạn chọn cây làm khổ và thoi dệt chiếu là khâu quan trọng bậc nhất. Cây phải đảm bảo thẳng, nhẹ và bền, thường là cây cau già. Làng chiếu Cẩm Nê nổi tiếng với truyền thống sử dụng cây cau để làm dụng cụ dệt. Mỗi khung dệt có hai người, một người luồn cói, người còn lại dùng go dệt cói vào đay, tạo nên độ chắc chắn cho chiếu.

Sau khi dệt xong, chiếu được trải phơi khắp sân. Công đoạn cuối cùng là ghim các đầu dây đay để giữ chắc sợi lác, tránh tình trạng bung ra. Để chiếu phẳng phiu, người thợ cần khéo tay và đôi mắt tinh tế, đặt từng chiếc ghim một cách chính xác.

Làng chiếu Cẩm Nê đang đối mặt với thách thức lớn từ sự cạnh tranh của chiếu công nghiệp. Để bảo tồn và phát triển nghề truyền thống, người dân cần cùng chung tay, chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ vốn và nâng cao chất lượng sản phẩm. Chiếu Cẩm Nê phải đảm bảo hiệu quả tương đương với giá cả, mới có thể cạnh tranh và tồn tại lâu dài.