Dệt Zèng: Bảo Vật Văn Hóa Của Người Tà Ôi ở Thừa Thiên Huế

Nằm dọc biên giới Việt – Lào, huyện A Lưới là quê hương của người Tà Ôi. Nơi đây, nghề dệt zèng đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của họ, gắn bó từ bao đời nay, như minh chứng cho sự cần cù, sáng tạo và truyền thống văn hóa độc đáo của đồng bào dân tộc thiểu số.

Dệt zèng – Báu vật Tà Ôi, Huế

Nghề dệt zèng, hay còn gọi là dệt thổ cẩm, là một phần không thể thiếu trong đời sống của đồng bào Tà Ôi. Từ bao đời nay, tiếng thoi dệt đều đặn đã vang lên trong từng ngôi nhà, lưu giữ nét văn hóa độc đáo của người dân nơi đây. Dệt zèng không chỉ là nghề truyền thống mà còn là biểu tượng của sự khéo léo, sáng tạo và tinh thần kiên cường của dân tộc Tà Ôi.

Nghề dệt zèng của người Tà Ôi không cầu kỳ, phức tạp. Họa tiết đơn giản, màu sắc mộc mạc, phản ánh chính nét đẹp giản dị, gần gũi của con người nơi vùng biên viễn.

Nghề dệt thổ cẩm Tà Ôi là truyền thống lâu đời được cha truyền con nối, duy trì qua nhiều thế hệ. Nét đặc biệt của nghề này là phụ nữ Tà Ôi truyền nghề cho con cháu, khiến hầu hết phụ nữ trong cộng đồng đều biết dệt. Từ thuở thiếu thời, các cô gái Tà Ôi 13, 14 tuổi đã được bà, mẹ, chị dạy dệt zèng, kế thừa tinh hoa nghề dệt truyền thống.

Trong cộng đồng dân tộc Tà Ôi, người phụ nữ đóng vai trò quan trọng, đảm nhận toàn bộ quy trình dệt, từ việc tạo khung dệt, lấy sợi cho đến hoàn thiện sản phẩm. Các cô gái được dạy nghề dệt từ nhỏ để khi lập gia đình, họ đã thành thạo mọi công đoạn, góp phần giữ gìn và phát triển nét văn hóa truyền thống của dân tộc.

Zèng, sản phẩm dệt truyền thống của người Tà Ôi, được tạo nên từ sợi bông, sợi chỉ, sợi len. Các sợi màu đỏ, trắng, vàng, đen thường được sử dụng để tạo nên những họa tiết độc đáo. Sợi bông, nguyên liệu chính của zèng, được ưa chuộng bởi tính năng mát về mùa hè, ấm về mùa đông, mang lại sự thoải mái cho người sử dụng.

Vải dệt zèng, được dệt từ khung cửi thủ công độc đáo, là nguyên liệu lý tưởng cho nhiều sản phẩm thời trang như áo, váy, khăn, túi đeo, thắt lưng và mũ. Khung cửi zèng được chế tác từ thanh củi và tre, đan xen linh hoạt, tạo nên cấu trúc vững chắc và dễ dàng lắp ráp, tháo rời. Mỗi bộ phận của khung cửi đều đảm nhiệm chức năng riêng biệt, kết hợp nhịp nhàng để tạo ra các họa tiết hoa văn độc đáo, mang đậm nét truyền thống.

Dệt zèng nổi bật với kỹ thuật độc đáo: thay vì đính kết lên vải, các hạt cườm được dệt trực tiếp vào sản phẩm. Phương pháp này tạo nên những hoa văn chắc chắn, khó bong tróc, thể hiện sự khéo léo và tinh tế của người thợ.

Những tấm vải zèng thổ cẩm của người Tà Ôi như những bức tranh hoang sơ về núi rừng, được dệt nên từ những hoa văn độc đáo. Từ hình tam giác, hình thoi đến những đường thẳng tinh tế, các họa tiết mô phỏng sinh động thế giới thiên nhiên: thực vật, động vật và con người, tạo nên một tác phẩm nghệ thuật đầy ấn tượng.

Mỗi tấm thổ cẩm Tà Ôi là một tác phẩm nghệ thuật hoàn chỉnh, hội tụ tinh hoa văn hóa truyền thống. Những họa tiết tinh xảo, trang nhã được thêu dệt bởi bàn tay khéo léo của người phụ nữ, tạo nên những bộ trang phục độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa riêng biệt. Từ váy áo cho đến khăn choàng, mỗi sản phẩm đều ẩn chứa nét đẹp truyền thống, góp phần tôn vinh giá trị văn hóa của người Tà Ôi.

Nghề dệt zèng từng đối mặt nguy cơ mai một, bị lãng quên. Nhưng nhờ những con người tâm huyết, tài năng, tận tụy, nghề truyền thống này đã được hồi sinh và phát triển trở lại.

Dệt thổ cẩm là nét văn hóa đặc sắc của người Tà Ôi, thể hiện sự hòa hợp của con người với thiên nhiên. Những sản phẩm dệt thổ cẩm giản dị, mộc mạc mang đậm dấu ấn truyền thống. Trải qua thời gian, nghề dệt thổ cẩm của người Tà Ôi không chỉ được bảo tồn mà còn phát triển, góp phần nâng cao vị thế của các nghề thủ công truyền thống trong xu hướng chung của cộng đồng các dân tộc thiểu số.